آشنایی با شهرستان بجنورد

بجنورد ازدیرباز یگانه دروازه شمالی استان خراسان به مازندران به شمارمی رود و همه ساله میلیونها زائر از این گذرگاه روبه سوی بارگاه ملكوتی هشتمین امام شیعیان ره می سپارند . درحقیقت ،مسافران «سرزمین آرزوی مشتاقان اهل ایمان »نخستین و آخرین گام را در این شهرستان به خاك زرخیز و باعظمت خراسان گذارده و از آن برمی دارند .
بجنورد سرزمین آباد و باروری است در شمال غربی استان ،با مراتع  سبز،جنگلهای پراكنده ،كوههای برف پوش، دشتهای گسترده و هوایی لطیف و دل انگیز كه در د رون ، معادن غنی بیشمار و میراث تمدن های كهن بسیار را دارد و بر گستره خاكش رودهای روان و چشمه ساران زلال ازمیان دره های ژرف و جلگه های حاصل خیز و بیابان های رنگارنگ در گذرند .

وسعت این شهرستان 17245 كیلومتر مربع است . در این مساحت كه 5/5 درصد
خاك خراسان و یك نود و ششم پهنه میهن اسلامی راتشكیل می دهد، مراكز تمدنی
همچون بجنورد ، آشخانه ،جاجرم ،گرمه و راز در آن قرارگرفته اند .

زندگی مردمان بجنورد كه اقوام تات ،كرد،ترك و تركمن را شامل می شود،با صلح
و صفا، خونگرمی و میهمان نوازی ، زودآشنایی و تساهل عجین گردیده است .

وجه تسمیه بجنورد
بجنورد در اصل (بیژن گرد) به معنی ساخته شده، وسیله بیژن بوده است
این اسم بسیار قدیمی می نماید زیرا «گرد به معنی شهر و آبادی است و
بنابراین بجنورد شهربیژن معنی می دهد.»

دكترناویا در مورد وجه تسمیه بجنورد بر این باور است كه "گرد" از مشتقات است كه به صورتهای گراد ، جرد در دستجرد،كد در دهكده ،كند دركهنه كند،كد در زبان  آذری و كارد و بیژن گرد باشد CUT انگلیسی دیده شده است. لذا بجنورد اگر معادل به مفهوم ساخته شده به وسیله بیژن خواهدبود .

بعدها بیژن گرد، بیزن جرد نامیده شده و «در تواریخ بزنجرد ثبت گردیده است»
و بر اثر تحولات آوایی به بیجن یورت یابیجن یورد تبدیل شده و سرانجام به شكل «بجنورد» تغییرپیداكرده است . «یورت » یا «یورد» به معنی چراگاه ایلات وعشایر ، محل خیمه و خرگاه ، مسكن و منزل بوده  وبیژن یورد یا  بزن یورد به عبارتی معنی «محل ومسكن ما» می باشد .

سترنج دركتاب «سرزمینهای خلافت شرقی » این شهر را «بزهان »نامیده است
و كلنل ییت با اشاره به ویرانه های شهر كهن بجنورد موسوم به «كهنه كند»
می نویسد: «درشمال غربی این شهرخرابه های یك شهرقدیمی دیگر به چشم می خورد كه به آن بیزهان می گفتند.»  

الف : سیمای طبیعی
موقعیت جغرافیایی
بجنورد از شمال با تركمنستان و از شمال شرقی تاجنوب شرقی با شهرهای شیروان، قوچان ،اسفراین و سبزوار همسایه است و از شمال غربی تاجنوب غربی به
استان مازندران و استان سمنان محدودشده است.
شهرستان بجنورد در 37 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی و57 درجه و 20 دقیقه طول شرقی قرار گرفته و این شهرستان در ارتفاع بین 1000 تا 2500 متر بالاتر از سطح دریا واقع شده است ارتفاع بجنورد از سطح دریا 1010 متراست .

این شهرستان دارای طولانی ترین مرز مشترك دربین شهرهای شمالی خراسان (1/197كیلومتر) با تركمنسان می باشد .

بجنورد از نقاط كوهستانی خراسان است كه درمیان رشته كوه آلاداغ ( امتدادالبرز ) واقع گردیده است .
این رشته كوه درجنوب شهر بجنورد قرار گرفته ، مجموعه ای از زیباترین پدیده های طبیعت درشمال خراسان را بوجود آورده است .
اكثر بلندیهای آلاداغ پوشیده از درختان سردسیری و جنگل زار است و جنگل های
پراكنده دشت واقع در دامنه های غربی آلاداغ به طول تقریبی 70 كیلومتر از
همه وسیع تر و مشهورتر می باشد . در زیر پای این ارتفاعات ،جلگه های حاصل
خیزبجنورد ، گرمخان ، شوقان ومانه گسترده است .
«كوههای بجنورد»
در بجنورد ارتفاعات و قله های بیشماری وجود دارد :
* رشته كوه آلاداغ بلندترین قله آن (آلاداغ) با ارتفاع 3100 متر است و قله بهار یا سرو  
با پوششی از درختان سرو، در ارتفاعات و چمن كالپوش دردامنه آن 2980 متر ارتفاع
دارد و قله سالوك یاصعلوك (3050متر) باپوشش گیاهان متنوع وچشمه سارهای بیشمار از دیگر كوههای آلاداغ می باشد.
این رشته كوه دارای جنگلهای زیبا ، دره های باصفا و چشم اندازهای بدیع است .
 *  رشته كوه قورخود .با ارتفاع 2950 متر در فاصله 95 كیلومتری غرب بجنورد
با انبوه درختان سرو در دامنه جنوبی و مراتع و مناظر زیبا در دامنه شمالی
از دیدنی ترین رشته كوههای غرب بجنورد می باشد .
 * . رشته كوه بزداغی (1692متر) در 9 كیلومتری شمال روستای كوشكی تركمن واقع دربخش مانه وسملقان قرارگرفته است
 * .رشته كوه می سی نو (2496متر) درشمال دهستان گیفان قرار دارد و خط الراس آن مرز ایران وجمهوری تركمنستان را تشكیل می دهد .
 * .رشته كوه دوچنگ ، در 49 كیلومتری شمال غربی بجنورد قراردارد . بلندترین
قله آن دنقوزداغی به ارتفاع 1650 متر در 11 كیلومتری روستای دشتك بخش مانه
سملقان واقع شده است .
 * .رشته كوه آغ چیل (1460متر) كوه پارلان یاگرم داغی (2000متر) واقع در
مرز ایران وتركمنستان «پیغمبر»،«داش قلعه» و كوه «زو» نیز از دیگر رشته
كوههای شهرستان بجنورد است .

همچنین در نواحی غربی بخش جاجرم چند رشته كوه دیگر وجود دارد كه
چهره نیمه كویری به ناحیه منطقه داده اند و حدفاصل رشته
كوههای البرز و كوههای خراسان بشمارمی روند. بلندترین این كوههااوزون
میباشد .
«رودهای بجنورد»
روداترك مهمترین رودخانه ای است كه درمنطقه بجنوردجاری است .این رودازارتفاعات لاله رویان واقع در40كیلومتری شرق قوچان سرچشمه گرفته وپس
ازگذرازشهرهای قوچان وشیروان (ازروستای رضاآبادشیروان) واردشهرستان
بجنوردمی شودوبعدازدریافت شعباتی تاروستای «قازان قاپه »امتدادمی یابد.این
رودخانه به طول تقریبی 90كیلومترخط مرزی بین ایران وروسیه راتشكیل می
دهدوپس ازپیوستن رود«سومبار»درخاك روسیه به آن ،درانتهابه دریای خزرواردمی
گردد.حدود130كیلومترازبخش پرآب اترك درحوزه شهرستان بجنوردجاری است .
رودهایی كه به اترك می ریزندعبارتنداز:باباامان،بازخانه،سملقان، بدرانلو،فیروزه ،چرمغان ،شیرین دره ،امام چای ،چناران ،گرماب ،خرتوت،گوگول ،شیرین چای،حمید،مهنان،قزلقان ،چیلاق ،شیرآباد،مهمانك و دركش رودخانه دیگر بجنورد «كال شور» می باشد كه دارای آب شوربوده و ازكوههای آلاداغ سرچشمه گرفته ، پس ازعبور از جاجرم به نمكزار «زو»  می ریزد .
«آب وهوا»
آب وهوای بجنورد به علت وجود كوهستانها در اطراف آن، معتدل و مرطوب بوده ،
حداقل وحداكثر درجه حرارت آن بین 6/14 و 3/37 درجه سانتیگراد است و
میانگین آن 13 درجه سانتیگراد می باشد .
رطوبت نسبی بجنورد 75-45 می باشد .
هرچه ازشرق به سوی غرب می رویم رطوبت هوا و میزان بارندگی افزایش می یابد. متوسط بارندگی بجنورد در دهه 60،280 میلیمتر بوده است .
«پوشش گیاهی »
این شهرستان دارای مراتع و بیشه زارهای سرسبز و انواع علوفه جهت چرای دام
است .درختان ارس و ارغوان و گیاهانی كه كاربرد دارویی وصنعتی دارند،
ازجمله : گل ختمی ، گل گاوزبان، شاتره ، كاسنی ،خاكشیر، آنغوزه و كاكوتی
در اكثرنقاط آن می روید .
«حیات حیوانی»
جنگل غرب شهرستان بجنورد متصل به جنگلهای انبوه مازندران است و منطقه
حفاظت شده آن با مساحت اولیه 91890 هكتار بخشی از پارك ملی گلستان را
تشكیل می دند كه شهرتی بین المللی دارد. جنگلهای بجنورد باداشتن چشم
اندازهای زیبا از نمودهای چشمگیر طبیعی ،نظیر كوهسار، دره ها، رودها،
آبشارها و چشمه سارها، مامنی برای گونه های گیاهی وجانوری كمیاب است .
انواع گوزن ، مرال ، قوچ ، میش كوهی ، آهو ،اوریال ، ارگالی ،بزكوهی، روباه، شغال ،گرگ ،خوك ،گراز،ببر،خرس ،پلنگ ،قرقاول ،كبك و تیهو، ازجمله
جانوران وپرندگان این ناحیه محسوب می شوند .
ب : گردشگاههاوجاهای دیدنی
بجنورد به خاطر آب وهوای خوش و دارابودن گردشگاههای مصفا و مناظر زیبا از
معروفترین شهرهای خراسان است. در دور و نزدیك این شهرستان صدها گردشگاه
طبیعی درجلگه ها و دره ها و دامنه های دره چناران ،اسپیدان،پیغو،حمید،فیروزه ،سرچشمه گریوان،دامنه آخرداغ ،پلنگ دره،بازخانه ،دره رئین ،شیرآباد،دره مهمانك ،دركش ،كنگره زو، دره هاور،حلقه زو،شوقان،سولگرد ودامنه كوههای سالوك،آلاداغ، قرخود و كوه آخر وجود دارد .

ازجمله تفریحگاههای معروف بجنورد بعنوان نمونه می توان از گردشگاههای زیرنام برد :
 * . جنگل گلستان، واقع درغرب بجنورد
* . آبشار بیار، در 52 كیلومتری غرب بجنورد
* .پارك باباامان،در 10 كیلومتری شمال شرقی بجنورد در كنار جاده بجنورد- مشهد
 * . گردشگاه آب معدنی بش قارداش ، در شش كیلومتری جنوب بجنورد بر سر راه جاده بجنورد- اسفراین
 * .آبشارحمید،در 20 كیلومتری شمال شرقی بجنورد
* .چشمه پیغو، در 20 كیلومتری شرق بجنورد

*. روستای فیروزه ، در پانزده کیلومتری جنوب بجنورد
* .آب معدنی ایوب پیغمبر، در دهستان گیفان واقع درشمال شهرستان بجنورد كه
همه ساله پذیرای مسافران بسیاری است . از آب گرم ایوب برای ترموتراپی گرمادرمانی  و معالجه بیماریهای پوستی استفاده می شود .

استان خراسان شمالی یكی از جدید ترین استان های ایران است كه از
تجزیه استان بزرگ خراسان (سابق) به وجود آمده است. این منطقه؛ شش شهرستان
با نام های بجنورد, جاجرم, اسفراین, فاروج, شیروان, مانه و سملقان را دربرمی گیرد . مركزاین استان؛ شهربجنورد است كه در مركز استان واقع شده
است. كشاورزی این ناحیه از شرایط مساعدی برخوردار بوده و در برخی نقاط چون شهرستان اسفراین حالتی نیمه صنعتی دارد.

 استان خراسان شمالی از جاذبه های طبیعی و تاریخی با ارزشی برخوردار است كه بیش ترین آن ها در شهرستان اسفراین قرار گرفته و شامل قلعه های متعدد, امام زاده ها و شهرهای تاریخی می شود. شهرستان های شیروان و بجنورد نیز در برگیرنده جاذبه های متعدد تاریخی و طبیعی هستند و این منطقه را از ارزش های جهانگردی خاص خود برخوردار نموده است .